Einelti, útskúfun og þöggun yfirvalda á Akureyri?

GREINARGERÐ

Af hálfu stefnda í héraðsdómsmálinu nr. E-181/2014:

Akureyrarkaupstaður

gegn

Snorra Óskarssyni
og innanríkisráðuneytinu til réttargæslu

Undirritaður lögmaður, Einar Gautur Steingrímsson hrl., sem af hálfu stefnda hefur verið falið að flytja mál þetta, gerir eftirfarandi dómkröfur:

1. Krafist er sýknu af öllum kröfum stefnanda.

2. Krafist er málskostnaðar að skaðlausu.

Ég mun leggja fram:

Nr. 37   Greinargerð þessa.

Nr. 38   Ferilskrá stefnda.

Nr. 39   Bréf stefnanda til lögmanns stefnda dags. 20.8.2014 ásamt fylgiskjölum sem tilgreind eru í bréfinu.

Nr. 40   Leiðbeiningar um aðgerðir gegn kynferðislegri áreitni, kynbundinni áreitni og einelti á vinnustöðum Akureyrarbæjar. 

Nr. 41   Starfsmannahandbók Akureyrarbæjar, kaflinn um áreitni og einelti. 

MÁLAVEXTIR O.FL.:

Um stefnda o.fl.:

1.         Stefndi lauk kennaraprófi í júní 1973 og hefur unnið við kennslu í um 40 ár við góðan orðstír.  A.ö.l. vísast til ferilskrár stefnda á dskj.nr. 38. 

2.         Að mati undirritaðs hefur stefndi orðið fyrir grófu einelti af hálfu stefnanda sem endaði með útskúfun frá grunnskólum bæjarins og í reynd annars staðar líka.  Reynt hafi verið að réttlæta gerðirnar með því að klæða þær í búning mannréttinda og manngæsku.  Af málavöxtum verður hins vegar ráðið að slíkt eru öfugmæli og að stefnandi hafi virt að vettugi stjórnarskrána, grunnskólalög, mannréttindasáttmála Evrópu og aðrar réttarreglur að ekki sé talað um hans eigin viðmið.  Gerðir stefnanda séu valdníðsla eins og rakið verður undir málsástæðum og lagarökum.  Verður fyrst vikið að sakarefni málsins eins og það er sett fram af stefnanda sjálfum. 

 

Sakarefni málsins skv. stefnu:

3.         Skv. stefnu byggist mál þetta á áminningu sem stefnda var veitt þ. 13.2.2012 (dskj.nr. 16) í tilefni af bloggi stefnda á mbl.is þ. 30.1.2012 undir yfirskriftinni „Er hatur hjá evangelískum?“ (dskj.nr. 10).  Á grundvelli áminningarinnar var stefnda sagt upp störfum vegna bloggfærslu á mbl.is þ. 20.4.2012 undir yfirskriftinni „Gildum er hægt að breyta“ (dskj.nr. 22) og bloggfærslu á mbl.is þ. 28.6.2012 undir yfirskriftinni „Leiðrétting?“ (dskj.nr. 25).  Af þessum gögnum verður ráðið að þau gáfu hvorki minnsta tilefni til áminningar né brottrekstrar.  Verður nú vikið nánar að efni þessara skjala.  Áður skal þess getið að af málatilbúnaði stefnanda verður ýmist ekki lesið út úr honum hvað það nákvæmlega er sem stefndi á að hafa unnið sér til óhelgis með skrifum sínum eða þau eru afbökuð í meðferð stefnanda síðan brunar áfram á grundvelli sinnar eigin afbökunar. 

4.         Rétt er að taka fram að stefndi hefur hvorki verið ber að því að fjalla um samkynhneigð í skólanum né finnast minnstu grunsemdir um slíkt.  Málið fjallar aðeins um hvort stefndi mátti sem prestur í hvítasunnusöfnuðinum fjalla opinberlega um biblíuskilning sinn á samkynheigð og kynskiptiaðgerðum.

Áminning frá 13.2.2012 (dskj.nr. 16):

5.         Upphaf málsins er grein á mbl.is á dskj.nr. 9.  Þar er lýst hryllilegum áformum í Úganda um að deyða þá sem stunda kynlíf með einstaklingum af sama kyni og sömuleiðis í þeim tilfellum þar sem annar aðilinn er undir lögaldri eða smitaður af HIV veirunni.  Greinin endar á að ættfæra þessi áform að hluta til evangelískra presta. 

6.         Stefndi er evangelískur prestur og taldi mjög að sér vegið að eigna honum og slíkum önnur eins ódæði.  Hann ákveður að skýra sjónarmið sín og „evangelískra“.  Það gerði hann í bloggi þ. 30.1.2012 á dskj.nr. 10.  Þar kemur fram sá skilningur að samkynhneigð sé synd og í lok bloggsins telur hann að ávöxturinn af þeirri iðkun sé ekki til góðs.  Af blogginu má ljóst vera að hann er að ritskýra Biblíuna.  A.ö.l. fjallar hann almennt um syndina án þess að tengja hana sérstaklega við samkynhneigð.  Sú umfjöllun er í samræmi við kenningar evangelískra kirkna, þ.m.t. evangelískrar lúterskrar kirkju en þá kirkjuskipan ber ríkinu að styðja og vernda skv. 62. gr. stjórnarskrárinnar. 

7.         Kunnáttuleysi eða fótaskortur stefnanda í grundvallarkenningum evangelískra kirkna (þ.m.t. lútersku) olli því að hann las textann svo skelfilega vitlaust að hann taldi stefnda vera að draga samkynhneigt fólk í dilka og að yfir þeim vofði einhver sérstök refsing frá Guði, á sama tíma og stefndi raunverulega var að fjalla um afleiðingar synda almennt.  Þetta kom á daginn þegar stefnandi sendi greinargerð sína til innanríkisráðuneytisins, sbr. dskj. nr. 4, bls. 3 en þar segir orðrétt:

Framangreind ummæli túlkaði kærði svo að kærandi teldi að þeir sem væru samkynhneigðir væru syndugir og þeim yrði refsað með dauða.  Kærði taldi ummælin mjög meiðandi í garð samkynhneigðra, fjölskyldna þeirra og ekki síst barna, sem ættu erfitt með að bera hönd fyrir höfuð sér, verjast slíkum ummælum og gætu tekið þau bókstaflega.

8.         Stefndi var að vísa til grundvallarkenninga nánast allra evangelískra kirkna um syndina.  Til að varpa ljósi á málið er nauðsynlegt að gera grein fyrir hver hún sé og er stuðst við játningarit lúterskrar kirkju en í þessum efnum er enginn munur á kenningum hennar og hvítasunnumanna.  Kenningin er þessi:

8.1.     Allir menn hafa syndgað og af þeim sökum er dauðinn runninn til allra manna. 

8.2.     Syndir verða ekki dregnar í dilka, afleiðingarnar eru þær sömu.  Allir menn standa jafn sekir gagnvart Guði, óháð kynhneigð, litarhætti eða stöðu a.ö.l.

8.3.     Hverjum manni stendur til boða að verða náðaður af sérhverri synd hver sem hún er og öðlast eilíf líf.  Í því sambandi réttlætast menn af trú sinni en ekki verkum enda hverjum manni ómögulegt að réttlætast af eigin verkum.

9.         Stefndi gekk í einfeldni sinni út frá því að þessi skilningur væri skólayfirvöldum ljós enda grundvallaður á játningaritum lúterskrar kirkju og kennsla um hann er á námskrá grunnskólanna.  Síðast en ekki síst, þessi skilningur er rótin að uppreisn Lúters innan kaþólsku kirkjunnar og ástæðan fyrir stofnun hinnar lútersku kirkju sem ríkinu ber að styðja og vernda.  Hann átti ekki von á að þetta gæti misskilist.

10.      Í riti sínu Stjórnskipun Íslands, útg. 1978, segir prófessor Ólafur Jóhannesson á bls. 424 (feitletrun undirritaðs):

En þar sem talað er um evangelíska lúterska kirkju, hafa menn litið svo á, að þjóðkirkjan ætti að byggja á sömu trúarritum og þessi kirkja hefur frá fornu fari haft hér á landi.  Breytingar á þeim svo nokkru nemi, mundu óheimilar, nema gerðar væru með þeim hætti, sem boðinn er í 2. mgr. 62. gr. og 2. mgr. 79. gr. stjskr.  En þessi rit hafa verið talin:  Heilög ritning, postullega trúarjátningin, Niceu-játningin, Athanasíunar-játningin, Augsborgar-játningin og Fræði Lúthers hin minni.

11.      Síðan segir hann á bls. 425 þar sem hann fjallar um skyldur ríkisins til að styðja þjóðkirkjuna og vernda:  „Stuðningurinn og verndin koma bæði fram í menningarlegum efnum og fjárhagslegum.“ Telur hann síðan upp menningarleg atriði eins og kristinfræðikennslu, guðfræðideild Háskólans, almennan frið á helgidögum þjóðkirkjunnar o.fl. 

12.      Stefnanda virðist hafa vantað þennan grunn þegar hann afbakaði blogg stefnda og taldi að Guð myndi draga syndir í dilka og refsa samkynhneigðum sérstaklega.  Slíkur skilningur er víðsfjarri því sem stefndi var að reyna að segja og víðsfjarri kenningum hvítasunnumanna sem og evangelískra manna.  Í þeirra guðfræði eru allir menn undir sömu sök seldir, háir sem lágir. 

13.      Varla geta stjórnvöld áminnt stefnda fyrir brot í starfi fyrir trúfræði sem stutt er og vernduð af ríkinu, skv. stjórnarskrá.  Virðist enda áminningin grundvölluð á misskilningi þeirra sjálfra.  Má geta sér til um að töluverða fordóma þurfi í garð stefnda til að geta misskilið orð hans á þennan hátt og látið sér detta þetta til hugar.  Byggt er sérstaklega á því að vegna rannsóknarreglunnar bar stefnanda að grafast sérstaklega fyrir um hvort hann væri að leggja rétta merkingu í orð stefnda áður en hann lét til skarar skríða enda hefði stefndi verið fús til að leiðrétta slíkan misskilning í öðru bloggi.  Þar sem þessi galli sé á málsmeðferðinni beri að hafna öllum kröfum stefnanda.

14.      Að þessu bloggi gengnu virtist einhver vitfirring hlaupa í málið því farið var að ólmast í stefnda út af skrifum hans án þess að tekið væri tillit til eftirfarandi:

14.1.  Stefndi var að svara ásökunum um að hann og hans líkar ættu hlut í hatursmorðum í Úganda.

14.2.  Að stefndi hefði fullan rétt á að svara fyrir sig og skoðanabræður sína á sama vettvangi og fréttin birtist. 

14.3.  Að stefndi sagði sannleikann um hver væri kenning „evangelískra“ og gætti þess vandlega að tala ekki niður til eins né neins. 

14.4.  Stefndi þurfti hvorki að sitja undir hinum þungu ásökununum sem fram voru komnar um hann og skoðanasystkin hans eða halda því leyndu hver væru að hans mati viðhorf „evangelískra“. 

15.      Ein helstu og æðstu trúarrit þjóðkirkjunnar eru 66 bækur Biblíunnar.  Stefndi skilur umfjöllun sumra þeirra um samkynhneigð á þann veg að slíkt hafi manninum ekki verið ætlað að stunda.  Hann verður hvorki rekinn úr vinnu fyrir lesskilning sinn né að útlista hann fyrir öðrum, allra síst þegar fordómafullir menn tengja hans stétt við hatursmorð í Úganda.  Hann kýs að hunsa fordóma þeirra sem telja það barnalegt að byggja líf sitt á helstu trúarritum þjóðkirkjunnar, Biblíunni.  Hann er hins vegar alltaf tilbúinn að ræða hvað þar stendur og hafa það sem sannara reynist ef í ljós kemur að hann hafi rangt fyrir sér þ.m.t. í þessum efnum.

16.      Af undanfara málsins, hvernig á málinu var tekið og þess sem gerðist í framhaldinu, dregur undirritaður þá ályktun að ekki hafi aðeins verið gætt ólögmætra sjónarmiða í meðferð þess heldur sé um valdníðslu að tefla og að stefndi hafi verið beittur grófu einelti af hálfu stefnanda í undanfaranum, málsmeðferðinni, við áminninguna og í því sem á eftir gerðist. 

17.      Til að áminning geti réttlæst af hagsmunum nemenda þarf að sanna að þeim sé yfirleitt skaði búinn þótt þeir frétti utan úr bæ að kennari hafi tilteknar skoðanir á samfélagsmálum.  Frekar myndu menn telja að slíkt þroski nemendur og geri þá víðsýnni og umburðarlyndari og þar með tilbúnari undir lífið og þátttöku í lýðræðisþjóðfélagi.  Sönnunarbyrði um þetta atriði er á stefnanda.  Hann þarf að sanna að eitthvað skaðlegt hafi gengið út frá stefnda.  Sem dæmi um sönnunarkröfur í málum af þessu tagi vísast til Hrd. í málinu nr. 371/2003 þótt dómurinn a.ö.l. sé ekki beint fordæmi í þessu máli. 

18.      Hafa verður í huga að áminning er „alvarleg ráðstöfun, sem þarf að vanda bæði að formi og efni, enda eru við hana bundin sérstök réttaráhrif að hún geti verið nauðsynlegur undanfari brottvikningar úr starfi“ eins og segir í Hrd. í málinu nr. 72/2000. 

19.      Á því er byggt að rannsóknarreglan hafi verið brotin því ekki er gerð minnsta tilraun til að athuga hvort skoðanir stefnda hafi minnstu áhrif á velferð barnanna. 

Uppsögnin (dskj.nr. 33):

20.      Uppsögnin á rætur að rekja aðallega til bloggs stefnda á mbl.is þ. 20.4.2012 (dskj.nr. 22) en að sögn einnig til bloggs þ. 28.6.2012 (dskj.nr. 25).  Verður fyrst vikið að hinu fyrrnefnda.

21.      Undirrituðum hefur ekki tekist að fóta sig almennilega á hvað stefnandi les út úr blogginu á dskj.nr. 22 sem eigi að vera „brot“ enda kemur slíkt hvergi fram í stefnu né í gögnum máls.  Það er rétt að í Nýja testamentinu er líkama manna lýst sem musteri heilags anda.  Í blogginu útskýrir stefndi að Guð hafi lýst samband karls og konu heilagt en slík yfirlýsing sé ekki finnanleg um samband fólks af sama kyni. 

22.      Ýmsir guðfræðingar telja af ýmsum ástæðum að heimfæra megi helgi hjónabandsins í Biblíunni upp á samband fólks af sama kyni.  Er m.a. skírskotað til kærleikans, mannlegrar reisnar og breyttra þjóðfélagsgilda í því sambandi.  Óumdeilt er hins vegar að í 66 bókum Biblíunnar ganga yfirlýsingar um helgi hjónabands í orði kveðnu aðeins til sambands karls og konu.  Stefnda verður vart vikið úr starfi fyrir að þegja ekki yfir því mikla leyndarmáli.

23.      Þann 20.6.2012 var stefndi boðaður til fundar vegna „meints brots“.  Tilefnið var ekkert og hegðun stefnanda ofstækisfull að mati undirritaðs.  Einkum í ljósi þess að stefndi sagði frá því að eitthvað stæði ekki í 2000-3000 ára gömlum, merkum fornritum.  Það er alveg rétt að þeir sem þau fornrit skrifuðu á sínum tíma var ókunnugt um mannauðsstefnu stefnanda og afbökun hans á henni.  Svo alvörugefnir urðu menn að til voru kallaðir bæði fræðslustjóri og lögmaður út af frásögn stefnda um að eitthvað stæði ekki í Biblíunni.  Á þessum tíma var stefndi ekki einu sinni við kennslu.  Mátti stefndi hafa með sér trúnaðarmann á fundinn enda þótti fundarefnið afar mikilsvert.

24.      Það mátti ekki minna vera á fundinum en að stefnda væri boðinn starfslokasamningur (dskj.nr. 24) án vinnuskyldu fyrir að hafa þagað yfir því leyndarmáli að höfundum Biblíunnar hafi láðst að lýsa yfir helgi á hjónabandi samkynhneigðra og ekki haft mannauðsstefnu stefnanda í huga þegar rituðu sína texta.  Líklega telur stefnandi eðlilegt að bæta í texta Biblíunnar þar sem meira en 70 ár eru liðin frá láti höfunda og því standi 43. gr. höfundarlaga því ekki í vegi.  Stefndi vill hins vegar virða höfundarréttinn áfram og láta textana standa óbreytta og óviðbætta.

25.      Eftir þessi ósköp fjallar stefndi á dskj.nr. 25 um íslenskt mál og þá skoðun að hann telji að orðið „kynbreyting“ eigi frekar við en „kynleiðrétting“ þegar einstaklingur kýs að láta breyta líkama sínum að öðru kyni en hann er fæddur með.  Stefnda var ekki ljóst hvað hafi verið gert rangt eða vitlaust í upphafi þannig að það þarfnist leiðréttingar við.  Var hann vanur að nota orðið „leiðrétting“ um ranga stafsetningu eða ranga stefnu skipa en taldi ekki að menn hafi fengið XY litninga eða XX litninga fyrir mistök.  Var honum hvorki ljóst hver gerði mistökin eða hvernig þau gerðust.  Fannst honum orðið „kynbreyting“ betri íslenska en „kynleiðrétting“.  Var hann helst á því að engin mistök hafi verið gerð heldur sé frekar um merkingarbrengl að ræða.  Stefndi vildi skilgreina kyn vísindalega, þ.e. út frá erfðafræðinni en ekki út frá upplifun einstaklingsins sjálfs á kyni sínu eða huglægu áliti annarra.

26.      Kyn manna má skilgreina með ýmsum hætti svo sem:

26.1.  Út frá litningum.  Þá eru karlmenn skilgreindir sem einstaklingar með XY litninga en konur XX litninga.  Sé kynferði skilgreint svona myndu læknisaðgerðir vera tilraun til breytinga eða jafnvel afbökunar á því sem náttúran gerði.  Á þessum sviðum sem öðrum deila menn um hvort mannshöndin eigi að breyta náttúrunni og þá hvernig og hversu mikið.  Við slíkar aðstæður verða endalaust til deilur hvort það sé til góðs eða ills eða jafnvel afbökunar.  Sitt sýnist hverjum.

26.2.  Út frá ytra útliti fólks.  Þá myndu t.d. einstaklingar með XY litninga sem fæðast í kvenlíkama teljast konur (intersex), svo og þeir karlmenn sem hafa gengist undir aðgerð til að breyta sér í konur.  Einnig þær konur sem gengist hafa undir kynskiptiaðgerð. 

26.3.  Einfaldlega út frá hvernig menn upplifa sjálfan sig í þessum efnum.  Í slíkum tilfellum gæti einstaklingur með XX litninga, sem fæðist í kvenlíkama, talist karlmaður ef einstaklingurinn upplifir sig á þann hátt.  Frá því sjónarmiði séð gæti breyting á ytra útliti talist „kynleiðrétting“.  Þá er reynt að fella kynið að hugmyndum einstaklingsins um sjálfan sig.  Stefnandi virðist telja að þetta sé eina lögmæta skilgreiningin á kyni enda „brot“ að halda öðru fram.  Tali menn á annan veg vill hann reka þá úr vinnu fyrir „brotlega“ notkun móðurmálsins.

27.      Það er ekki undarlegt að íslensk tunga eigi í vök að verjast þegar kennarar eru reknir úr starfi fyrir að blogga um móðurmálið og velta upp hvað sé heppilegast orðnotkun í íslenskri tungu um einstök fyrirbæri mannlífs og náttúru.  Sérstaklega að reka karlkennara með 40 ára starfsreynslu og auka þannig á kynjahallann í skólum stefnanda en almennt er talið að grunnskólarnir þarfnist kynjaleiðréttingar við.  Stefnandi vill sjálfur kenna sig við jafnrétti kynjanna.

28.      Daginn eftir þetta blogg var boðað til nýs fundar til að fjalla um þennan móðurmálsáhuga stefnda.  Í fundarboðinu var því dylgjað að stefnda að hann hefði uppi meiðandi ummæli um samkynhneigða og transfólk.  Allt leiddi þetta svo til uppsagnar stefnda úr kennarastarfi þann 12.7.2012.  Tekið skal fram að stefnandi notar sjálfur orðið „transfólk“ en það orð vísar frekar til breytinga en leiðréttinga.

29.      Þegar tilefni sjálfrar uppsagnarinnar er skoðað kemur í ljós að það var nákvæmlega ekki neitt.  Af því dregur undirritaður þá einu ályktun að hún sé lokaþáttur í einelti og að lokum útskúfun í garð stefnda.  Valdníðslu hefur verið beitt til að losa skólayfirvöld við eitthvað sem þeim þótti óþægilegt.  Verður þetta rakið hér á eftir.  Telur undirritaður m.a. að grunnskólalög hafi verið brotin.

MÁLSÁSTÆÐUR OG HELSTU LAGARÖK:

30.      Vísað er til alls þess sem að framan er sagt og rakið auk þess sem á eftir greinir.

Valdníðsla og einelti:

31.      Að mati stefnda var stefnda bolað úr starfi á grundvelli ólögmætra sjónarmiða.  M.a. er í raun viðurkennt í stefnu að verið var að láta undan óréttmætum kröfum foreldra í þeim efnum.  Má ráða þetta bæði af gögnum máls og stefnunni sjálfri.

32.      Í e-lið 38. gr. laga nr. 46/1980 um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum (hér eftir kölluð vinnuverndarlög) er gert ráð fyrir að á vinnustöðum sé unnið að aðgerðum gegn einelti.  Á grundvelli þessa var sett reglugerð nr. 1000/2004 um aðgerðir gegn einelti á vinnustað.  Í a-lið 3. gr. er einelti skilgreint svo: 

Einelti: Ámælisverð eða síendurtekin ótilhlýðileg háttsemi, þ.e. athöfn eða hegðun sem er til þess fallin að niðurlægja, gera lítið úr, móðga, særa, mismuna eða ógna og valda vanlíðan hjá þeim sem hún beinist að. Kynferðisleg áreitni og annað andlegt eða líkamlegt ofbeldi fellur hér undir. Hér er ekki átt við skoðanaágreining eða hagsmunaárekstur sem kann að rísa á vinnustað milli stjórnanda og starfsmanns eða tveggja eða fleiri starfsmanna enda leiði slíkur skoðanaágreiningur eða hagsmunaárekstur ekki til þeirrar háttsemi sem lýst er hér að framan.

33.      Í reglugerðinni er ítarlega fjallað um skyldur atvinnurekenda til að koma í veg fyrir einelti en hér lagði hann sjálfur stund á það og hjó sá er hlífa skyldi.  Er þetta mjög ámælisvert.  Er það skoðun undirritaðs af lestri stefnu og annarra gagna að afstaða einstakra foreldra og stefnanda til stefnda og skoðana hans, einkennist af töluverðum fordómum. 

34.      Á bls. 2 í stefnu er lýst rógburði í garð stefnda um að hann hafi rætt við nemendur um skaðsemi samkynhneigðar og að foreldrar hafi sagt eins og Gróa á Leiti, „ólyginn sagði mér en hafðu mig ekki fyrir því.“  Við þessum gróusögum brást stefnandi með því að færa stefnda til í starfi og láta hann lesa fyrir börn á bókasafni „yndislestur“.  Þetta var mjög niðurlægjandi fyrir stefnda sem var farsæll kennari til áratuga og skólastjóri í Brekkuskóla skólaárið 2002-2003.  Það að færa fólk til í starfi er talið skólabókardæmi um einelti á vinnustað. 

35.      Þótt rótin sé e.t.v. hjá foreldrum ákváðu skólayfirvöld að taka frekar þátt með foreldrunum heldur en að fá þá á móti sér og gengu í lið með þeim.  Urðu þau vond fyrirmynd fyrir börnin sem er kennt að gera ekki svona lagað.

36.      Næsta sem gerðist var að foreldrar kvörtuðu yfir „viðhorfum“ stefnda (sjá bls. 2 í stefnu).  Ekkert kemur fram um að hann hafi látið nein viðhorf í ljós sem kennari.  Ekkert liggur fyrir í málinu um það.  Var enn á ný brugðið á það ráð að halda eineltinu áfram.  Var þá ákveðið að „tilteknir árgangar myndu ekki hitta stefnda á bókasafninu.“ Þetta er einmitt dæmigert þegar um einelti er að ræða.

37.      Á bls. 2 í stefnu segir (feitletrun undirritaðs):

Málefni stefnda vegna meiðandi ummæla hans sem grunnskólakennara um samkynhneigð hafa verið til formlegrar stjórnsýsluskoðunar hjá Akureyrarbæ frá árinu 2010.

38.      Engu að síður hefur stefnandi ekki lagt fram nein gögn um þessa „formlegu“ stjórnsýsluskoðun.  Stefndi fékk þó aðvörun á fundi þ. 8.10.2010 og er vísað í stefnu til dskj.nr. 7-8.  Þau skjöl eru lítt upplýsandi um annað en að amast er við skoðunum stefnda um að samkynhneigð sé synd og lögð áhersla á að þær skoðanir hans megi ekki fréttast.  Skorað er á stefnda að koma með gögn um að þessi „formlega“ stjórnsýsluskoðun hafi farið fram.

39.      Næsti liður í eineltinu er áminningarferli sem lýst var að framan þar sem snúið var út úr öllu sem stefndi sagði og það afbakað á mjög særandi og meiðandi hátt í garð stefnda þar sem hann var sakaður um glæp (hatursáróður) en enginn fótur er fyrir þeim ásökunum.  Tókst stefnanda ekki að grafast fyrir um hvað stefndi var að segja með bloggi sínu heldur lagði það út á versta veg að sérstakur dauði myndi bíða samkynhneigðra.  Er mjög alvarlegt að eigna öðrum mönnum slík ummæli að ósekju (sjá efst á bls. 3 í stefnu).  Að afbaka allt sem menn segja og snúa á versta veg er enn annað skólabókardæmi um einelti. 

40.      Enn jókst eineltið þegar stefndi var settur í „tímabundið leyfi á launum“ þ. 13.2.2012 (sjá dskj.nr. 21).  Svona lagað er niðurlægjandi en ekki frí á silfurfati.  Þarna var maður sem hafði við góðan orðstír stýrt skólanum í eitt ár í leyfi skólastjóra, búinn að þola að vera tekinn úr kennslu, settur á bókasafn, síðan fékk hann ekki að hitta ákveðna árganga og loks fær hann ekki að mæta í skólann. 

41.      Enn jókst eineltið því út úr bloggi stefnda frá 20.4.2012 (dskj.nr. 22) bjó stefnandi til einhvers konar brot án þess að efni textans gæfu minnsta tilefni til þess eins og áður er rakið.  Var brugðið á það ráð að boða stefnda í ráðhús Akureyrarbæjar á fund með fræðslustjóra og bæjarlögmanni (dskj.nr. 23).  Þar var stefndi látinn vita að stefnandi vildi losna við hann með boðun starfslokasamnings en stefndi hafnaði honum (dskj.nr. 24). 

42.      Stefndi bloggaði þ. 28.6.2012 (dskj.nr. 25) og aftur bjuggu menn til án nokkurs tilefnis einhvers konar brot út úr því sem var tekið með sem ástæða uppsagnar.  Þarna var stefndi rekinn úr skólanum sem hann hafði starfað við.  Hann gat sagt sér það sjálfur að hann fengi ekki vinnu í grunnskólum bæjarins þar sem hann bjó og við þessar aðstæður gat hann ekki vænst að fá vinnu neins staðar annars staðar, a.m.k. ekki í nágrenni við Akureyri.  Hefur hann ekki getað unnið við sitt starf síðan.

43.      Undir svona löguðu geta hinir sterkustu menn brotnað.  Þótt stefndi hafi borið sig vel geta krosstré brugðist sem önnur tré.  Er um að ræða grafalvarlegan verknað sem er brot m.a. á eftirfarandi réttarreglum:

44.      Ákvæðum vinnuverndarlaga nr. 46/1980.  Er sérstaklega vakin athygli á e-lið 38. gr. og reglugerð nr. 1000/2004 en einnig vísað til a-liðs 1. gr. en það getur verið skaðlegt andlegri og líkamlegri heilsu manna að búa við einelti á vinnustað.  Þá er vísað til 13. gr. um góðan aðbúnað og hollustu á vinnustað en einelti er í mikilli andstöðu við þau markmið. 

45.      Reglum grunnskólalaga nr. 91/2008.  Er einkum vísað til 30. gr. en á því er byggt að skv. framangreindu hafi stefndi orðið fyrir andlegu og félagslegu ofbeldi í skólastarfi með sífelldum athugasemdum um hvernig hann iðkar preststarf sitt og tjáningarfrelsi, með tilhæfulausum ásökunum um að ummæli hans séu hatursfull og mannskemmandi, með því að taka hann úr kennslu og gera hann að upplesara á bókasafni, í skóla þar sem hann hafði áður verið skólastjóri um tíma.  Ákvæðið að þessu leyti nær jafnt til nemenda sem og annarra starfsmanna skólans.  Að auki fer hegðun stefnanda í andstöðu við 2. gr. laganna.  Í stað þess að efla börn til þátttöku í lýðræðisþjóðfélagi þá er haft fyrir þeim einelti og útskúfun þegar menn iðka tjáningarfrelsið og láta í ljós sannfæringu sína.  Starfshættir grunnskóla skulu mótast af umburðarlyndi og kærleika en þarna var þveröfugt gert.  Reyndar má segja að 1. mgr. hafi verið virt að vettugi.  Mikilvægt er að efla víðsýni hjá nemendum en þarna er iðkuð þröngsýni og aðeins tilteknar sannfæringar taldar mega koma nemendum fyrir sjónir í stað þess að kenna nemendum opna umræðu um öll mál.  Í stað þess að efla færni nemenda í íslensku máli var kennari rekinn úr starfi vegna áhuga síns á því.  Í stað þess að stuðla að færni nemenda í sögu þjóðfélagsins og sérkennum þá var stefndi rekinn úr starfi fyrir það sem þeir töldu sérkenni hans.  Svona lagað er ekki til þess fallið að efla sjálfstæða hugsun nemenda eða við að þjálfa hæfni þeirra til samstarfs við aðra.  Má segja að gerðir stefnanda séu í andstöðu við það sem stefnt er að með grunnskólalögum.

46.      Ákvæði 233. gr. a. alm.hgl. hljóðar svo: 

Hver sem með háði, rógi, smánun, ógnun eða á annan hátt ræðst opinberlega á mann eða hóp manna vegna þjóðernis þeirra, litarháttar, kynþáttar, trúarbragða eða kynhneigðar sæti sektum … eða fangelsi allt að 2 árum.

47.      Á því er byggt að með framangreindu hafi stefnandi tekið við rógburði um stefnda eins og að framan er rakið og framlagðir tölvupóstar bera vott um (dskj.nr. 39, bls. 4-12) og rægt hann síðan sjálfur til að réttlæta gerðir sínar gagnvart honum.  Allt vegna trúarbragða hans.  Ekki er tekin afstaða til hvort hegðun stefnanda sé refsiverð í skilningi ákvæðisins en byggt á að hún sé ólögmæt. 

48.      Einnig er vísað til dskj.nr. 40 sem eru leiðbeiningar um aðgerðir gegn kynferðislegri áreitni, kynbundinni áreitni og einelti á vinnustöðum Akureyrarbæjar, í samræmi við jafnréttis-stefnu stefnanda sem samþykkt var í júlí 2008.  Einnig til dskj.nr. 41 sem er kaflinn um áreitni og einelti í starfsmannahandbók Akureyrarbæjar.  Þar kemur fram yfirlýsing stefnanda um að hann beri ábyrgð á að koma í veg fyrir að starfsfólk verði fyrir einelti.  Á því er byggt að þetta loforð hafi stefnandi brotið gagnvart stefnda.  Er skorað á stefnda að viðurkenna í þessu máli að hann sé bundinn við ábyrgðaryfirlýsinguna.

49.      Undirritaður telur svo ekki verði um villst að stefnandi hafi misbeitt valdi sínu til að losna við stefnda úr starfi vegna þess að þeim þótti óþægilegt að hafa hann.  Ekki vegna þess að lög hafi staðið til slíkra gerða.  Grundvöllurinn fyrir gerðum stefnanda sé allt of veikur til að draga slíkar ályktanir. 

50.      Gerðir stefnda eru samkvæmt framansögðu og því sem á eftir greinir ólögmætar, sjónarmiðin ólögmæt og óréttmæt.

Brot stefnanda gegn mannréttindum og mannlegri reisn:

51.      Samhliða framangreindum málsástæðum er á því byggt á að brotið hafi verið gegn rétti stefnda til að hafa sannfæringu, tjá hana og standa á henni, allt í andstöðu við 73. gr. stjórnarskrár og 10. gr. mannréttindasáttmála Evrópu.

52.      Í dómum Mannréttindadómstóls Evrópu og Hæstaréttar hefur tjáningarfrelsið verið talið rýmst þegar menn eru að tjá sig um brýn þjóðfélagsmál.  Breyting á stöðu samkynhneigðra með endurskilgreiningu á hugtakinu „hjónaband“, réttindum þeirra til að ættleiða börn og að gera ekki mun á sambandi karls og konu og sambandi fólks af sama kyni, felur í sér gríðarlegar þjóðfélagsbreytingar sem hafa átt sér stað og eru að eiga sér stað.  Hvorki 73. gr. stjórnarskrárinnar né mannréttindasáttmáli Evrópu heimilar að þaggað sé niður í röddum sem andæfa breytingunum.  Frelsi stefnda til að láta í ljós skoðanir sínar og hafa eigin sannfæringu sem hann tjáir verður ekki tekið af honum með rangtúlkunum stefnanda á lögum, kjarasamningum og mannauðsstefnu stefnanda.  Neðst á bls. 7 í stefnu setur stefnandi fram þá nýstárlegu kenningu að stefndi sé frjáls skoðana sinna og sannfæringar en á meðan hann svari rætnum ásökunum í sinn garð á bloggi með því að skýra út sannfæringu sína og skoðun, þá missi hann vinnuna og fái ekki vinnu við sitt fag í bæjarfélaginu þar sem hann býr.  Þessar skoðanir stefnanda á tjáningarfrelsi, sem fram koma í stefnu, eru nokkuð óvenjulegar svo ekki sé fastar að orði kveðið.  Hafa verður í huga að réttur manna til að stofna trúfélög um trúarsannfæringu sína nýtur ríkari réttar en um félög almennt, sjá samanburðarskýringu á 63. og 74. gr. stjórnarskrárinnar.  Er það að gefnu tilefni því það hefur verið áráttuhegðun í vestrænni menningu í meira en 2000 ár að amast við trúarsannfæringu annarra.  Hafa allir gert sig seka um það, bæði veraldleg yfirvöld, einstaklingar, félög, stofnanir og kirkjur.  Mál þetta er dæmi um slíkt, að mati stefnda.  Réttur skv. 63. gr. stjórnarskrárinnar verður ekki einu sinni takmarkaður með lögum. 

53.      Á því er byggt að gerðir stefnanda séu brot gegn 63. gr. stjórnarskrárinnar sem heimilar mönnum að stofna trúfélög og iðka trú sína í samræmi við sannfæringu sína.  Að reka stefnda úr starfi fyrir kenningar hans sem forstöðumanns skráðs trúfélags sem verst gegn ásökunum um þátt í hatursmorðum en fær síðan áminningu, er brot gegn þessu ákvæði.  Svo og að fá ekki að ritskýra Biblíuna opinberlega í samræmi við trú safnaðarins. 

54.      Á því er byggt að með því að svipta stefnda starfi sínu hafi verið brotið gegn 64. gr. stjórnarskrárinnar með því að hann missti af réttindum til að starfa sem kennari vegna trúarbragða sinna.  Hann missti líka umtalsverð lífeyrisréttindi, s.s. 95 ára regluna rétt áður en hún gat virkjast. 

55.      Á því er byggt að 65. gr. stjórnarskrárinnar hafi verið brotin með því að stefndi fékk ekki að njóta þeirra sjálfsögðu mannréttinda að vinna fyrir sér í samræmi við menntun sína vegna trúarbragða sinna og skoðana. 

56.      Á því er byggt að 75. gr. stjórnarskrárinnar hafi verið brotin en í reynd hefur verið lagður steinn í götu stefnda að stunda þá atvinnu sem hann kýs.  Hafa verður í huga að stefnandi er eini atvinnurekandi grunnskóla á Akureyri og gerðir hans og uppsögn stefnda fælir aðra í nágrenninu að taka hann í vinnu, og þótt víðar væri leitað. 

57.      Stefndi trúir því að Biblíuna beri að nálgast af auðmýkt.  Hann lítur svo á að hún sé handbók okkar í lífinu af Guði gefin.  Með það í huga skoðar hann hvað hún segir og predikar að okkur beri að fylgja boðskap hennar.  Stefndi skilur boðskap Biblíunnar á þann hátt sem hann setur fram í ræðum og riti.  Í ritum sínum vísar hann í reynd til orða hennar en ekki sinna eigin.  Hann nálgast m.ö.o. Biblíuna eins og lögfræðingur lögin, með ritskýringum og túlkunum þar sem reynt að finna efni textans og fylgja honum síðan.  Fyrir þessa sannfæringu missti stefndi vinnuna.  

Kjarasamningsbrot:

58.      Verði ekki fallist á framangreint er byggt á að áminningin og uppsögnin sé í andstöðu við kjarasamning sem lagður er fram á dskj.nr. 3.  Í lið 14.9 segir:  „Óheimilt er að segja starfsmanni upp án málefnalegra ástæðna.“  Í lið 14.8 eru heimilt að áminna starfsmann fyrir brot í starfi.  Óumdeilt er í málinu að stefndi braut ekki af sér í starfi og allar sakir sem á hann eru bornar áttu sér stað utan starfs.  Á því er og byggt að ekkert af því sem nefnt er í lið 14.8 eigi við um orð og gerðir stefnda.  A.ö.l. vísast til úrskurðar innanríkisráðuneytisins á dskj.nr. 2.  Áminningin gat því ekki orðið forsenda uppsagnarinnar.  Íþyngjandi heimildir til áminningar og uppsagnar ber að skýra þröngt og vafa starfsmanni í hag.

59.      Eins og áður hefur verið rakið ber stefnandi á stefnda sakir um að í orðum hans hafi falist eitthvað sem alls ekki fólst í þeim.  Hann var því áminntur, ekki á grundvelli þess sem hann sagði heldur á grundvelli fordómafullrar afbökunar stefnanda á orðum hans.  Stefndi hefur því aldrei fengið áminningu fyrir það sem í orðum hans fólst heldur eitthvað allt annað.  Forsenda áminningarinnar er því röng og hefur hún því ekki þau réttaráhrif að geta orðið forsenda uppsagnar síðar.  Staðhæfingar stefnanda um stefnda eru hins vegar óréttmætar og meiðandi.  Af þessu leiðir að aldrei gat verið forsenda fyrir því að segja stefnda upp störfum.

60.      Af framangreindu leiðir einnig að það sem stefndi á að vera áminntur fyrir og ástæður uppsagnarinnar falla ekki saman á þann hátt að stefndi teljist hafa gert nokkuð sem hann hafi áður verið áminntur fyrir.  Sama gildir um þótt miðað væri við orð stefnda óafbökuð. 

Annað:

61.      Vakin er athygli á að stefndi var ráðinn í starfið upphaflega þótt hans skoðanir væru þekktar svo og að hann lægi ekki á þeim.  Engin breyting varð þar á og því með öllu ólögmætt að fara síðar að áminna hann og reka úr vinnu af þeim sökum.

62.      Meirihluti evangelískra kirkna er sama sinnis og stefndi.  Breytir engu þótt þjóðkirkjan gefi saman samkynhneigt fólk.  Í 2. mgr. 22. gr. laga nr. 31/1993 og skv. gagnályktun frá 1. mgr. er gert ráð fyrir að prestar geti vikist undan að gefa fólk saman vegna trúarsannfæringar sinnar.  Í athugasemdum kemur sérstaklega fram að það geti einmitt átt við þegar gefa á saman samkynhneigt fólk.  Löggjafinn hefur þegar tekið ákvörðun um að slíka trúar-sannfæringu beri að virða og því getur stefnandi ekki rekið prest úr vinnu fyrir að tjá slíka sannfæringu þegar að honum er vegið með því að bendla hann og skoðanabræður hans við hatursmorð í Afríku.

63.      Aðalatriði máls þessa er ekki hvort stefndi hafi réttan eða rangan skilning á helstu trúarritum kristinna manna og evangelískrar lúterskrar kirkju.  Heldur hvort hann megi tjá sannfæringu sína.  

64.      Gerð er sú athugasemd við framlagningu dskj.nr. 36 að þetta er utanréttarvottorð en ekki dómkvatt mat og ber að virða að vettugi sem sönnunargagn enda skrifað af aðila sem aldrei gæti orðið hæfur matsmaður. 

65.      Því er mótmælt að stefnandi geti byggt á öðrum réttarheimildum en settum lögum.  Tilvísanir í allskyns stefnumótunarskjöl hafa enga þýðingu fyrir úrlausn málsins.  Íþyngjandi stjórnvaldsákvörðunum á borð við áminningu og uppsögn verður ekki beitt með tilvísan til slíks og alls ekki á grundvelli fjörugrar túlkunar stefnanda á þeim „réttarheimildum“.

66.      Verði ekki fallist á að ákvörðunin sé haldin efnislegum annmörkum er á því byggt að á henni séu formgallar eins og nú verður rakið. 

Meðalhófsreglan:

67.      Á því er byggt að stefnandi hafi farið fram með látum og hvorki þurft að grípa til tilfærslna í starfi, áminningar eða uppsagnar til að ná fram markmiðum um gott skólastarf.  Því að ummæli stefnda geti haft slæm áhrif á ungdóminn, er mótmælt sem röngu og út í hött.  Hafi eitthvað í ummælum stefnda getað misskilist á versta veg, var hægur vandi að óska eftir því við stefnda að hann setti réttan skilning sinn fram með skýrum hætti þannig að menn fengju ekki ranghugmyndir um það sem sagt var.  Stefndi hefði án efa tekið því vel.  Vísað er til 12. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. 

Rannsóknarreglan:

68.      Á því er byggt að stefnandi hafi ekki grafist fyrir um efni ummæla stefnda og þar með hrapað til ákvarðana byggða á hugaræsingi, fordómafullum skilningi á því sem frá stefnda kom og fjörugu ímyndunarafli um hvað í orðum stefnda fólst.  Með þessu var rannsóknar-reglan brotin, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. 

Andmælareglan:

69.      Á því er byggt að stefnandi hafi ekki gert stefnda ljóst hvernig hann skildi ummæli hans og því gafst aldrei færi til raunverulegra andmæla.  Stefnandi kom ekki út úr skápnum með skilning sinn á ummælum stefnda sem leiddu til áminningar fyrr en hann ritaði greinargerð sína til innanríkisráðuneytisins á dskj.nr. 4.  Hann hefur í raun ekki ennþá gert almennilega grein fyrir skilningi sínum á öðrum ummælum stefnda sem er bagalegt.  Vísað er til 13. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. 

Óheimilt valdframsal:

70.      Ef allar framangreindar málsástæður undirritaðs þrjóta er á því byggt að skólastjóra hafi ekki verið heimilt að framselja vald sitt til fræðslustjóra til að segja stefnda upp störfum. 

Vanhæfi:

71.      Að því frágengnu er byggt á því að í fundarboði þ. 29.6.2012 (dskj.nr. 26) hafi skólastjóri staðhæft að stefndi hafi viðhafið „meiðandi ummæli um samkynhneigða og transfólk.“  Þetta fullyrðir skólastjóri áður en stefndi neytir andmælaréttar og er búinn að taka afstöðu í málinu áður en formlegri meðferð þess er lokið.  Með þessu gerði hann sig vanhæfan og mátti ekki fjalla um málið frekar og hefði þurft að setja nýjan skólastjóra ad hoc til að fjalla um þetta.  Vísað er til 3. og 4. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. 

Formgalli á áminningu:

72.      Að lokum er á því byggt að ekki var getið um kærurétt í áminningarskjali eins og bar að gera.  Það ásamt öðru leiðir til að áminningin er ólögmæt og þar með uppsögnin.  Í stjórnsýslurétti leiðir formgalli sem þessi einn og sér almennt ekki til ógildingar stjórnvaldsákvörðunar.  Hér háttar öðruvísi til.  Áminning er af dómstólum talin svo alvarleg að varði miskabótum ef hún á ekki rétt á sér.  Áminning getur leitt til uppsagnar manna úr starfi.  Hér var stefnandi eini atvinnurekandinn í bæjarfélagi stefnda.  Hefði stefnda verið bent á kærurétt myndi hann hafa nýtt hann.  Þá hefði hann verið í annarri réttarstöðu ef til uppsagnar kæmi.  Þessi formgalli er slíkur þegar kemur að áminningu opinberra starfsmanna að ekki verður fram hjá honum litið og á hann einn og sér að leiða til að áminning telst ógild.  Vísað er til 3. mgr. 20. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. 

73.      Hefði stefndi verið búinn að kæra áminninguna til æðra stjórnvalds hefði komið til álita að fresta réttaráhrifum hennar sbr. 3. mgr. 29. gr. stjórnsýslulaga. 

74.      Af því stefnandi misskildi stefnda með dæmalausri túlkun á orðum hans gat stefndi ekki ráðið af áminningarskjali hvað hann var raunverulega áminntur fyrir.  Skortir skjalið því allan nauðsynlegan skýrleika að þessu leyti.

Mótmæli:

75.      Málatilbúnaði stefnanda er mótmælt, svo og að stefndi hafi gerst brotlegur við nokkrar þær „réttarheimildir“ sem stefnandi kveðst byggja mál sitt á.  Því er sérstaklega mótmælt að heimilt að hafi verið að víkja stefnanda úr starfi á grundvelli túlkunar stefnanda á ummælum hans.  Stefnandi getur ekki sjálfur lagt út á versta veg hvað stefndi á að hafa sagt og breytt því síðan í vönd til að lemja hann með.

76.      Tilhæfulausum aðdróttunum stefnanda um að stefndi hafi mismunað börnum eftir kynhneigð er mótmælt.  Engin brot gegn 1. mgr. 12. gr. laga nr. 91/2008 hafa átt sér stað.

77.      Því er mótmælt að stefndi hafi nokkuð það aðhafst sem beri skugga á vammleysi hans í starfi.  Að mati stefnda eru kröfur stefnanda ekki kröfur um vammleysi heldur tilraun til skoðanakúgunar.  Vildi hann ekki láta undan slíku.

Lagarök:

·           Almenn hegningarlög nr. 19/1940, einkum 233. gr. a

·           Stjórnarskráin nr. 33/1944, einkum 62.-65. gr., 73.-75. gr. og 79. gr.

·           Höfundarlög nr. 73/1972, einkum 43. gr.

·           Lög nr. 46/1980 um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum, einkum 38. gr.

·           Stjórnsýslulög nr. 37/1993 einkum 3.-4. gr., 10.-13. gr., 3. mgr. 20. gr. og 3. mgr. 29. gr.

·           Lög um mannréttindasáttmála Evrópu nr. 62/1994, einkum 10. gr.

·           Grunnskólalög nr. 91/2008, einkum til 2. gr., 1. mgr. 12. gr. og 30. gr.

·           Hjúskaparlög nr. 31/1993, einkum 2. mgr. 22. gr.

·           Reglugerð nr. 1000/2004 um aðgerðir gegn einelti á vinnustað

·           Hrd. í málinu nr. 371/2003

·           Hrd. í málinu nr. 72/2000

SKÝRSLUTÖKUR:

ÁSKILNAÐUR:

Áskilinn er réttur til að óska eftir því, á síðari stigum málsins, að teknar verði munnlegar skýrslur af einstaklingum sem ekki hafa verið nefndir til skýrslugjafar í greinargerð þessari t.d. ef málatilbúnaður stefnanda gefur tilefni til þess eða nýjar upplýsingar koma fram um hugsanleg vitni.

Áskilinn er réttur til að koma að frekari málsástæðum á síðari stigum ásamt frekari gögnum.  Þá er einnig áskilinn réttur til að kalla til fleiri vitni gefist til þess tilefni síðar.

            Reykjavík, 2. september 2014
            f.h. stefnda,